Kada bi žene bile plaćene za rad koji obavljaju u domaćinstvu po tržišnim cenama, njihova mesečna zarada iznosila bi oko 72.000 dinara, govori najnovije istraživanje Akademije ženskog preduzetništva iz Novog Sada, koje je urađeno u okviru projekta “Od neplaćenog do plaćenog i vidljivog ženskog rada” i podržano od strane Agencije UN za rodnu ravnopravnost (UN Women) i delegacije EU u Beogradu.
Do ove računice došlo se tako što su uzete prosečne tržišne satnice poslova koji se najčešće obavljaju u domaćinstvu i koje iznose oko 600 dinara i potom pomnožene sa četiri sata dnevno, koliko žene u proseku provedu u neplaćenom radu u domaćinstvu.
Uzimaju godišnji odmor da bi radile po kući
– Analizirajući na koje neplaćene poslove odlazi najviše vremena, došlo se do zaključka da je to održavanje domaćinstva – kuvanje, peglanje i pranje sudova, odnosno redovno i tzv. veliko spremanje kuće ili stana, koje domaćice obično rade oko slava. Ustanovili smo da žene ponekad uzimaju godišnji odmor na plaćenom poslu da bi obavljale neplaćeni posao kod kuće. Polovina ispitanica u proseku troši oko 52 odsto vremena dnevno na neplaćene poslove, a plaćenu pomoć za spremanje kuće ili stana, rad u bašti i oko kuće, peglanje i pranje veša ima veoma mali broj žena. Istraživanje pod nazivom “Ekonomska vrednost neplaćenih poslova u domaćinstvu i neplaćenih usluga u zajednici na lokalnom nivou” sprovedeno je od aprila do juna u Kuli, Subotici, Somboru, Vrbasu, Baču, Bačkoj Palanci i Beočinu, a u njemu je učestvovalo 350 ispitanica, čija je prosečna starost bila 40 godina, a najveći broj njih imao je dvoje dece. Petina njih bila je nezaposlena i nije imala pravo na socijalno, zdravstveno niti penziono osiguranje, a zabrinjava i izuzetno niska stopa zastupljenosti žena u preduzetništvu – svega sedam odsto njih bavi se ovom aktivnošću. Alarmantni su i podaci o vlasništvu nad pokretnim i nepokretnim stvarima kao indikatorima ekonomske moći, odnosno ranjivosti žena – više od 55 odsto žena nisu vlasnice kuće ili stana, samo 16 procenata njih ima suvlasništvo nad stanom ili kućom, a manje od trećine ima sopstveni automobil – ističe Jana Zabunov iz Akademije ženskog preduzetništva.
Ona dodaje da je cilj ovog istraživanja bio da se utvrdi monetarna, ekonomska i društvena vrednost neplaćenog rada žena i da se on prepozna kao diskriminatorska praksa koja žene dovodi do siromaštva.
Osim toga, cilj je bio da se formulišu i predlože mere kojima se može smanjiti i eliminisati obim neplaćenog ženskog rada – bilo putem obezbeđenja usluga socijalne zaštite, koje moraju biti finansirane ili sufinansirane iz lokalnih budžeta (kao što je briga o starim licima ili celodnevni boravak u predškolskim ustanovama i osnovnoj školi, odnosno usklađivanje radnog vremena vrtića i škola sa radnim vremenom roditelja) ili preko refundiranja troškova neplaćenog rada ženama prilikom deobe imovine nakon razvoda braka, jer je radom u domaćinstvu žena olakšavala sticanje zarade svom supružniku.
Prekinuti zavisnost žena od partnera
Jedan od načina smanjenja neplaćenog rada jeste i formiranje lokalnih fondova za žene, koji bi im pomogli da pokrenu sopstveni posao ili organizovanje edukativnih programa radi bolje zapošljivosti žena – time se prekida njihova zavisnost od bračnih ili vanbračnih partnera, ali i ostalih članova domaćinstava.
Ovo istraživanje takođe je pokazalo da brigu o deci dok su roditelji na poslu mahom preuzimaju bake i deke ili drugi članovi porodice, a ređe vrtići i škole. Preciznije rečeno, 48 odsto roditelja “snalazi” se tako što decu na čuvanje daje svojim roditeljima ili nekom drugom iz porodice, dok 43 odsto koristi usluge vrtića i boravka.
Sve žene koje su učestvovale u ovom istraživanju i koje imaju unuke izjavile su da one vode računa o najmlađima – svakodnevno ih čuva 21 odsto ispitanica, a ostale provode vreme sa unucima po potrebi, povremeno ili vikendom.
Osim neplaćenog rada koji na taj način obavljaju, dnevni troškovi njihovog domaćinstva na taj način rastu, posebno tokom letnjeg raspusta kada deca borave duže kod baka i deka. Kako ističu autori ovog istraživanja, to predstavlja dodatni ekonomski “udar” na ionako niske prihode starijih osoba u našoj zemlji.
Oni takođe podsećaju da je briga o deci u Srbiji “dominantno ženski posao” i nalazi se na spisku aktivnosti koje su po slovu Zakona o rodnoj ravnopravnosti svrstane u neplaćeni rad.
