Na današnji dan 1219. godine proglašena je autokefalnost Srpske pravoslavne crkve kod romejskog (vizantijskog) cara Teodora i Laskarisa i nikejskog patrijarha Manojla Haritopula.
Autokefalnostje izdejstvovao Sava Nemanjić, koji je izabran za prvog srpskog arhiepiskopa sa sedištem u manastiru Žiča.
Sveti Sava je 1219. godine rukopoložen od strane patrijarha Manojla I Carigradskog u Nikeji za „arhiepiskopa srpskih i primorskih zemalja”, a srpska crkva dobija autokefalnost i dostojanstvo arhiepiskopija. Od tada se srpski arhiepiskop birao i posvećivao u srpskoj zemlji.
Osnivanju Arhiepiskopije pećke ogorčeno se suprotstavio ohridski arhiepiskop Dimitrije Homatijan, pod čijom je jurisdikcijom u, Nikejskom carstvu suprotstavljenoj, Epirskoj despotovini bila, ali bez uspeha. Na teritoriji današnje Makedonije, hrišćanstvo je poznato još od vremena apostola Pavla. Od 4. do 6. veka Ohridska arhiepiskopija je naizmenično zavisila od Rima i Carigrada. Krajem 9. i početkom 11. veka je imala autokefalni status, kao arhiepiskopija, a zatim i kao patrijaršija, s centrom u Ohridu.
Srpska arhiepiskopija postojala je sve do 1346. godine. Kako je zemlja bila bez gradskih naselja, eparhijska središta su bila u manastirima. Središte arhiepiskopije je bilo u manastiru Žiča, a od 1253. godine u Peći — Arhiepiskopija pećka.
Kako bi mogao da kruniše Dušana Silnog za cara, Srpski arhiepiskop Joanikije II je 1346. godine na crkvenom saboru u Skoplju uzdignut na rang patrijarha, a Srpska arhiepiskopija je uzdignuta na dostojanstvo patrijaršije. Tom svečanom činu su prisustvovali bugarski patrijarh, ohridski arhiepiskop, srpski episkopi i svetogorsko monaštvo. Središte srpskog patrijarha se nalazilo u Peć i zbog toga je patrijaršija nazvana Pećka patrijaršija.
Uspostavljanje srpske patrijaršije značilo je ostvarivanje duhovnog jedinstva srpskog naroda sa ostalim narodima koji su živeli u Dušanovom carstvu. Ono je, međutim, značilo i sukob sa obnovljenom Vizantijom i carigradskim patrijarhom.
Posle pada srpske države pod tursku vlast, patrijaršija je prestala da postoji. Obnovljena je 1557. godine, na zauzimanje Mehmeda Sokolovića, koji je za patrijarha postavio svog brata Makarija.
