Za pojedine političke novinare beogradskih redakcija nije bilo dileme da je jedan od prvih i pravih naslova na ovogodišnjem, 67. Sajmu knjiga biografija Slodobana Penezića Krcuna, čiji je autor istoričar Bojan Dimitrijević, naučni savetnik i zamenik direktora Instituta za savremenu istoriju.
Knjigu je objavila beogradska izdavačka kuća Vukotić medija pod naslovom “Krcun”, povodom 60. godišnjice pogibije jedne od najkontraverznijih ličnosti srpskog i jugoslovenskog komunističkog pokreta i posleratne vlasti u Jugoslaviji.
Slobodan Penezić Krcun završio je žestok i “krvav” život 6. novembra 1964, kad se njegov nov, tek dobijeni službeni automobil zakucao u jedino drvo na Ibarskoj magistrali u Šopću kod Lazarevca, što je i do danas jedna od nerasvetljenih smrti u vrhu režima Josipa Broza.
Svestan mitske moći ove činjenice, Bojan Dimitrijević već u predgovoru Penzićeve biografije ide korak dalje – otvara ga ništa manje čuvenom čaršijskom legendom – noćnim dijalogom iz 1963. između tadašnjeg predsednika Izvršnog veća Srbije i književnika Borislava Mihailovića Mihiza:
“Peneziću, znate li Vi da su Vaše ruke krvave do lakata?” Samo me je prezrivo pogledao svojim velikim užarenim očima: “Opet golicate tom tupom sremačkom bricom. Do lakata?! Čoveče, meni su ruke krvave do ramena”.
Krcun – Pravoverni komunista ili srpski heroj: Biografija kontraverznog političara, čija je pogibija već 60 godina mit 1
Foto: Krcun, Najbliži saradnici, krajem 1940-tih Aleksandar Ranković i Slobodan Penezić
Bojan Dimitrijević ukazuje da se “u ova dva okvira: krvavih ruku i neobične saobraćajne nesreće – kreće saznanje o Slobodanu Peneziću, šest decenija posle njegovog odlaska sa istorijske scene”, zbog čega je cilj njegove knjige “Krcun” da Peneziću “vrati kompleksnu ulogu koju je imao u srpskom i jugoslovenskom kontekstu sredinom 20. veka”. Pred autorom bio je ne malo lak zadatak i da odgovori na istorijske kontraverze da li je Penezić bio hladnokrvni srpski “krvnik” ili ipak “naš” među “njihovima”, kakva je veza – šta uzrok, a šta posledica – njegove pogibije i poličkog pada Aleksandra Rankovića 1966. na Brionskom plenumu. Iako su obojica bili prva linija OZNE, i Penezić i Ranković su, paradoskalno, u srpskom narodu bili najomiljeniji srpski komunisti, što je 1983. potvrdila spontana masovnost Rankovićeve sahrane na beogradskom Novom groblju, koja je u nadležnim “službama” bila ocenjena kao prvi veliki javni srpski politički otpor posleratnim jugoslovenskim vlastima i antisrpskoj državnoj politici na KiM.
Ko je bio Slobodan Penezić Krcun
Slobodan Penezić Krcun (1918-1964) bio je učesnik NOB-a, narodni heroj, društveno-politički radnik, prvi načelnik OZNE za Srbiju, čija je najvažnija akcija bila hapšenje generala Dragoljuba Draže Mihailovića, komandanta Jugoslovenske vojske u otadžbini i vođe Ravnogorskog pokreta. Penezić je potom bio i ministar unutrašnjih poslova Srbije, a od 9. juna 1962. do pogibije predsednik Izvršnog veća Skupštine Srbije.
Buntovni Užičanin, po završetku tamošnje gimnazije, u komunistički pokret zvanično se uključio u Beogradu, tokom studija na Poljoprivrednom fakultetu, preko starijeg kolege iz Ivanjice Petra Stambolića i Knjaževčanina Dobrivoja Radosavljevića Bobija. Oni su bili ćelija “naprednih studenata Srbijanaca”. Ti događaji opisani su u prvom poglavlju Dimitrijevićeve knjige pod naslovom “Postanak komuniste” posle kog Penezićev život postaje istorija. To su poglavlja: “Borba protiv pete kolone” – Penezić je sa samo 23 godine počeo da odlučuje o sudbinama ljudi tokom Užičke reublike, “Komesar Druge proleterske brigade”, “Načenik OZNE za Srbiju” – Krcun se smatra osnivačem tajne komunističke policije, “Prevara Kalabića, hapšenje Draže”, “Prvi policajac Srbije”, “Sukob sa informbiroom”, “Rame uz rame sa Rankovićem”, “Na čelu Vlade Srbije”, “Sumnjiva pogibija”, za koju je njegova majka verovala da je ubistvo.
Posebno dragoceni su delovi biografije o “Jednom drugačjem Krcunu” u kome su opisani njegovi strahovi, pre svega od prolaznosti, snovi i ljubavi, usamljenost, “široka ruka” sa državnim budžetom i lična štedljivost, strast prema lovu i fudbalskom klubu Crvena zvezda – čuveni trener Miljan Miljanić Penezića je nazivao jednim od najvećih izvođača radova na “Marakani”, kao i svedočanstva njegove dece o Krcunu ocu. Ovakva biografija bila bi gotovo nemoguća bez razmatranja “Krcun – mit i legenda” o pravovernom komunisti i srpskom heroju. Albanski političar sa KiM Fadilj Hodža tvrdio je da je “Penezić, a ne Rankovć bio glavni nosilac anti-albanske politike”, dok je Dobrica Ćosić u Krcunu video “prvog srpskog političara koji je uviđao srpske poraze i naslutio zaveru nacionalnih oligarhija protiv Srbije”.
Uz pravi biser od malo poznatih i nikad objavljenih fotografija Slobodana Penezića Krcuna sa prvim ljudima posleratne Jugoslavije i porodicom, knjiga Bojana Dimitrijevića čita se bez daha.
