Novembar je mesec posvećen prevremenim porođajima i prevremeno rođenoj deci.
Svake godine 17. novembra obeležava se širom sveta kako bi se podigla svest o prevremenom rođenju i zabrinutost za prevremeno rođene bebe i probleme sa kojima se suočavaju njihovi roditelji. Prvi put obeležen 2011. dan prevremeno rođene dece od tada beleži sve veću pažnju.
Povodom ovog dana razgovarali smo sa dr Bojanom Inđićem, specijalistom ginekologije i akušerstva, subspecijalistom perinatologije i stručnjakom za visokorizične trudnoće.
Oko 15 miliona beba u svetu rodi se prevremeno svake godine, približno svaka deseta beba je prevremeno rođena. U zavisnosti od zemlje prevremeni čine 5-18 odsto svih porođaja.
Zašto se javljaju?
Dr Inđić objašnjava da je prevremeno rođenje svaki porođaj koji nastupi pre pune 37 nedelje trudnoće. Ekstremno nezrela deca su ona rođena pre 28 nedelja trudnoće, i njihovo zbrinjavanje predstavlja najveći izazov savremene neonatologije. Oko 0.5% prevremene dece su rođeni od 20-25 nedelja trudnoće u takozvanom perivijabilnom periodu uz najveći procenat smrtnosti od prevremenog rođenja. Na sreću oko 75% prevremeno rođene dece rodi se u kasnom prevremenom periodu (nakon 34 nedelje trudnoće), najveći broj njih preživi i u kasnijem periodu života nema težih zdravstvenih posledica. Procenjuje se da 75% prevremeno rođene dece preživi ukoliko dobije adekvatan tretman.
Uzroci
„Prevremeni porođaj nastaju iz različitih razloga, ali jedan broj uzroka ostaje nepoznat. Najveći broj prevremenih porođaja nastupa spontano, mada je jedan broj medicinski indikovan zbog različitih problema majke ili ploda i tada se prevremeni porođaj najčešće završi prevremenim carskim rezom“, ističe sagovornik.
Dodaje da neki od najčešćih uzroka prevremenih porođaja predstavljaju višeplodne trudnoće, infekcije, hronična oboljenja kao što je dijabetes ili povišen krvni pritisak, zagađenje vazduha, konzumiranje alkohola, droga, fizičke traume, visok ili nizak indeks telesne težine, kraći razmak između trudnoća, raniji spontani ili namerni pobačaji, netretirana ili nedijagnostikovana celijakija, problem infertiliteta, stresne situacije, težak i produžen rad.
„Gojaznost verovatno nema direktnu vezu sa prevremenim porođajima ali ima sa dijabetesom i povišenim pritiskom. Parovi koji pokušavaju da spontano ostanu trudni više od jedne godine nasuprot onima koji kraće pokušavaju – imaju veći rizik. Trudnoće iz vantelesne oplodnje nose veći rizik za prevremeni porođaj nego spontane trudnoće gde su partneri pokušavali trudnoću duže od godinu dana. Dokazano je da se u nekim porodicama prevremeni porođaji događaju češće, pretpostavja se da je uzrok genetske prirode ali tačan mehanizam ostaje nepoznat. Povišen rizik od prevremenih porođaja imaju i žene sa anomalijama materice, posebno onim vezanim za slabost grlića, žene koje imaju povišena antitireoidna antitela, trudnice sa povećanom ili smanjenom količinom plodove vode, aksioznost, depresija“, kaže dr Inđić.
Infekcija
Dalje, doktor objašnjava da je infekcija najvažniji faktor prevremenog porođaja.
„Kako trudnoća odmiče tako opada učestalost vaginalnih infekcija. Infekcije mogu različitim putem inficirati matericu i izazvati porođaj, najčešće ascedentnim putem iz grlića. Dokazano je da različite bakterijske infekcije, zatim bakterijska vaginoza, mikoplazma, kandidijaza mogu biti uzročnici prevremenog porođaja. Upale mokraćnih puteva, slepog creva, pneumonija, za sve njih je dokazana veza sa prevremenim porodjajima. Pravovremena idektifikacija infekcije pre kao i u trudnoći i adekvatan tretman može biti važan činilac u prevenciji prevremenog porođaja i njegovih loših ishoda.“
Posledice po prevremeno rođene bebe
Prema rečima dr Inđića kao i svuda u svetu i kod nas se prevremeno rođene bebe suočavaju sa čitavim nizom mogućih problema.
„Da bi preživele neophodna im je podrška najsavremenije medicinske tehnologije i visoko obrazovanih i obučenih medicinskih stručnjaka. Neposredno nakon rođenja prevremeno rođena beba se odvaja od majke zbog neophodnosti posebnog lečenja i nege koja najčešće zahteva intenzivnu negu. U tim okolnostima roditelji prevremeno rođene dece su izloženi ogromnom stresu, osećaju nemoći, krivici, anksioznosti i strahu. Nakon izlaska iz bolnice nastupa čitav niz različitih dilema i izazova. Neophodna je i dragocena pomoć države i celokupnog društva kao i razumevanje za svakodnevne probleme sa kojim se suočavaju mnoga prevremeno rođena deca i njihovi roditelji“, smatra doktor.
Doktor ističe dva ključna problema prevremenog rođenja: visok stepen smrtnosti u odnosu na terminsku novorođenčad, posebno izrazito nezrele dece i različiti zdravstveni problemi koji nastupe ili neposredno po rođenju ili kasnije u životu.
„Prevremeni porođaji su vodeći uzrok smrti dece do 5 godine života. Oko milion dece umre širom sveta kao posledica prevremenih porođaja svake godine. Postoji velika razlika u preživljavanju dece u zavisnosti gde su rođeni, više od 90% dece koja su rođena ekstremno nezrela u siromašnim zemljama umru u prvih nekoliko dana života. Svega 10% ekstremno nezrele dece umre u razvijenim zemljama“, iznosi podatke doktor i nastavlja:
„Što se ranije beba rodi to su rizici veći. Iako je poslednjih decenija došlo do značajnog porasta preživljavanja prevremeno rođene dece posebno u razvijenim zemljama i dalje prevremeno rođene bebe imaju niz različitih zdravstvenih problema. Mnogi preživeli se suočavaju sa doživotnim zdravstvenim problemima, uz poremećaje govora, sluha, vida, učenja, kao i različitih respiratornih, kardiovaskularnih, neuroloških, gastrointestinalnih i hematoloških oboljenja u kasnijem životnom dobu“, naglašava.
Mogu li se prevremeni porođaji sprečiti?
Doktor Inđić kaže da nažalost iz godine u godinu na globalnom nivou beleži se porast broja prevremeno rođene dece. Od 65 zemalja od kojih Svetska zdravstvena organizacija ima validne podatke samo kod tri zemlje nije došlo do porasta broja prevremenih porođaja u poslednjih 20 godina.
„Uzrok ne leži samo u jednom, već se najverovatnije radi o skupu različitih uzroka kao što su bolje praćenje te određivanje tačne starosti trudnoće, porast godina majke, komorbiditeti majke, dijabetes i povišen pritisak, korišćenje tretmana u borbi sa infertilitetom koji dovodi do sve više višeplodnih trudnoća, promene u akušerskoj praksi u vidu sve češćih carskih rezova pre termina“, kaže ginekolog.
Dalje dodaje da postoje činioci prevremenog rođenja na koje se može uticati, posebno u visoko rizičnoj grupi žena.
„Prevencija prevremenog porođaja i nepovoljnih ishoda počinje brigom o zdravoj trudnoći. Adekvatna briga pre trudnoće, između trudnoća i tokom trudnoće će pomoći da se smanje rizici“, ističe dr Inđić za N1.
On dodaje da WHO – Svetska zdravstvena organizacija smatra da bi se tri četvrtine smrti prevremeno rođene dece moglo sprečiti adekvatnom medicinskom negom: pravovremenim davanjem kortikosteroida radi sazrevanja bebinih pluća pre rođenja, kengur pristup kada majke doje prevremeno rođenu decu uz kontakt kože na kožu kao i primena antibiotika radi prevencije i tretmana infekcija.
„Svetska zdravstvena organizacija predlaže i ključne aktivnosti radi prevencije prevremenog porođaja, kao što je adekvatno savetovanje o zdravoj ishrani, upotrebi duvana i drugih štetnih supstanci, ultrazvučno merenje i praćenje trudnoće posebno višeplodnih trudnoća kao i minimum osam poseta ginekolozima tokom trudnoće u cilju pravovremene identifikacije i tretmana faktora rizika“, zaključuje dr Bojan Inđić.
